Скільки людей загинуло у Бучі під час російської окупації: оновлені дані
https://www.bbc.com/ukrainian/articles/c3w13v8z6z1o
Tekst: Wiaczesław Szramowicz
Opublikowano: 21 marca 2025 roku
Zdjęcie nr 1: 3 marca 2022 roku wojska rosyjskie wkroczyły do Buczy. Fot. Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy
W lutym i marcu 2022 roku – w trakcie trwania działań wojennych oraz okupacji rosyjskiej Buczy – zginęły tam setki osób. Od tamtej pory nazwa tego podkijowskiego miasta stała się synonimem zbrodni wojennych popełnionych przez armię rosyjską w Ukrainie.
Niedawno Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy opublikował zaktualizowane informacje o liczbie ofiar okupacji rosyjskiej. Większość stanowią mężczyźni (jest ich trzykrotnie więcej niż kobiet). W Buczy zginęło także dwanaścioro dzieci w różnym wieku. Ludzie ginęli nie tylko od kul Rosjan, ale również z powodu braku leków i pomocy medycznej. Zdarzały się także przypadki śmierci głodowej.
W przededniu rocznicy wyzwolenia Buczy spod okupacji rosyjskiej przekazujemy kilka szczegółów oraz nowych informacji dotyczących ofiar.
Osoby, które zginęły w Buczy i okolicach
Zdjęcie nr 2 Prowizoryczne mogiły na jednym z placów osiedlowych w Buczy, na którym mieszkańcy grzebali zwłoki swych zabitych sąsiadów. Fot. Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy
Z raportu Wydziału Archiwów Rady Miasta Buczy (dokument udostępniono BBC) wynika, że od początku pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę, czyli od dnia 24 lutego 2022 roku do 31 marca 2022 roku, gdy Bucza została wyzwolona spod okupacji rosyjskiej, w mieście zginęło 381 osób. „281 osób zginęło wskutek działań wojennych, 100 osób poniosło śmierć z powodu chorób lub nieudzielenia pomocy medycznej” – napisano w dokumencie.
W hromadzie[1], do której należą: miasto Bucza, osady Worzel i Babińce, a także 11 okolicznych wiosek (wszystkie były pod okupacją rosyjską), liczba ofiar jest znacznie większa i stanowi 554 osoby. Wskutek działań wojennych śmierć poniosło 396 osób, a z powodu chorób lub braku pomocy medycznej – 158. 28 mieszkańców hromady Bucza zginęło poza nią, czyli w sąsiednich miastach.
„Ogółem zginęły 582 osoby, w tym: 435 mężczyzn i chłopców oraz 147 kobiet i dziewczynek. Wśród ofiar jest 12 dzieci w wieku od 1 roku i 7 miesięcy do 15 lat”– napisano w raporcie. Zwłoki 43 osób nie zostały dotąd zidentyfikowane, a 38 cywilów z Buczy i okolic uważa się za zaginionych.
Zdjęcie nr 3. Tablica upamiętniająca okupację rosyjską Buczy. Trwała 28 dni – od 3 do 31 marca 2022 roku. Pierwsze próby zajęcia miasta Rosjanie podejmowali wcześniej, a okoliczne wioski zostały okupowane w pierwszych dniach pełnoskalowej inwazji
W niewoli rosyjskiej do dziś przebywa 33 mieszkańców hromady Bucza. Jeden z przetrzymywanych w niewoli jeńców zmarł.
Należy zaznaczyć, że w mediach można odnaleźć różne dane dotyczące ofiar Rzezi Buczańskiej.
Ihor Bartkiw, kierownik Wydziału Archiwów Rady Miasta Buczy tłumaczy, że zamieszanie wynika z braku informacji dotyczącej konkretnej jednostki terytorialnej. Nie wiadomo, czy dane dotyczą tylko miasta Buczy, czy też hromady Bucza, czy też całego rejonu[2] buczańskiego. W skład rejonu wchodzą: miasto Irpień, osady Borodianka i Hostomel oraz spora część obwodu[3] kijowskiego.
Jeżeli uwzględnimy ten podział, to liczby ofiar będą następujące:
- miasto Bucza – 381;
- hromada Bucza – 554;
- rejon buczański – około 1200 (jak wynika z danych Policji Narodowej Ukrainy, liczba ofiar w tej grupie nie jest ostateczna i może wzrastać).
Osoby o nieustalonej tożsamości oraz zmarłe z głodu
Zdjęcie nr 4. Napis na krzyżu: «НЕВІДОМИЙ» (Nieznany) Fot. Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy
Najwięcej mieszkańców Buczy zginęło w pierwszych trzech dniach okupacji, czyli od 3 do 5 marca 2022 roku – chodzi o 137 osób. W tych dniach Rosjanie rozstrzelali: wziętych do niewoli żołnierzy obrony terytorialnej; wolontariuszkę Żannę Kamieniewą[4], która próbowała wyjechać z Buczy; Irynę Filkinę (o której pisano, że to „kobieta z paznokciami pomalowanymi na czerwono”)[5]; dziesiątki cywilów.
Wiele osób zginęło także 27 lutego 2022 roku, gdy kolumna rosyjska po raz pierwszy próbowała się przedrzeć przez Buczę do Kijowa. Kolumnę zniszczono przy ul. Dworcowej. Tego dnia zginęło 25 osób. Wśród ofiar był mężczyzna, którego w centrum miasta zabiła kula z „ostrzału zaporowego”. Rosjanie ostrzeliwali Buczę w trakcie przejazdu przez miasto ich wozów bojowych. Tożsamość mężczyzny do dziś nie została ustalona.
Ihor Bartkiw tłumaczy, dlaczego ponad czterdzieści ciał do tej pory spoczywa w anonimowych grobach. Wszystko z powodu braku możliwości przeprowadzenia badań DNA.
Można przypuszczać, że krewni części ofiar [zostali uchodźcami i] wyjechali za granicę, zatem nie mogą przekazać materiału genetycznego do badań DNA. Co do innej grupy, w ogóle nie wiadomo, gdzie mogą przebywać ich krewni. Wśród zabitych mogły być osoby nie tylko spoza miasta Buczy, a nawet spoza hromady i rejonu, to np. budowniczy czy robotnicy pracujący na kontrakcie. W tej grupie mogą też być osoby samotne, niemające w Buczy ani krewnych, ani nawet znajomych. Pod koniec 2022 roku kostnica w Buczy poszukiwała krewnych 17 osób (o ustalonej i nieustalonej tożsamości), którzy mogliby je pochować.
Zdjęcie nr 5. Zrzut ekranu z informacją z kostnicy w Buczy („Szukamy krewnych ofiar z Buczy i okolic”), ul. Polowa 19. Kostnica wskazała osoby, których ciał nie odebrano stanem na rano 23 kwietnia 2022 roku[6]. Fot. Grupa Telegram
Zdarzyły się także tragiczne przypadki śmierci głodowej.
New York Times od razu po wyzwoleniu Buczy opisywało sytuację, która miała miejsce w prywatnym domu seniora w tym mieście.
„Pracownicy cmentarza, którzy odbierali zwłoki na początku kwietnia 2022 roku, mówili, że w domu seniora zmarło z głodu sześć osób. W westybulu było zimno jak w lodowni, zatem cztery osoby spośród zmarłych przebywały na [przeszklonej] werandzie. Pracownicy cmentarza dostrzegli także, że na gałęzi drzewa, rosnącego obok domu opieki, powiesiła się kobieta” – przekazywali dziennikarze.
Ihor Bartkiw potwierdza tę informację, zaznacza jednak, że okoliczności śmierci tych osób do tej pory nie zostały wyjaśnione.
Z głodu zmarła 68-letnia Nina Boczok, mająca objawy otępienia. Opiekowała się nią starsza siostra, Ludmiła Boczok. 5 marca 2022 roku pani Ludmiła została zastrzelona przez rosyjskiego snajpera na podwórku ich domu. Pani Nina nie była w stanie samodzielnie przyrządzać sobie posiłków. Jej zwłoki zostały odnalezione w kuchni po tym, jak Bucza została wyzwolona spod okupacji.
Na czatach utworzonych przez mieszkańców Buczy i poświęconych poszukiwaniu krewnych, można znaleźć wpis pani, która się martwiła o swoje siostry. W marcu 2022 roku kobieta próbowała ustalić, co się z nimi dzieje: „Wiem, że potrzebują jedzenia i leków. Od dziesięciu dni nie mam z nimi kontaktu. Chciałabym wiedzieć, że żyją. Trzeba je ewakuować”.
Ihor Bartkiw opowiedział o innym przypadku śmierci głodowej.
86-letnia Olha Oskołek zginęła w Buczy 25 marca. W domu pozostawała jej 59-letnia córka Tamara. Była niepełnosprawna od urodzenia i wymagała opieki. Data śmierci Tamary nie jest znana – jest kolejną osobą, której zwłoki odnaleziono dopiero po wyzwoleniu miasta. Ihor Bartkiw zaznacza, że większość ofiar cywilnych w Buczy – to osoby w podeszłym wieku.
– Średnia wieku ofiar z hromady Bucza – to 54 lata, a z samej Buczy – 55 lat – mówi.
Jak reaguje Rosja
Zdjęcie nr 6. Rosyjskie wojska desantowe w centrum Buczy. Fot. Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy
Im bliżej trzeciej rocznicy wyzwolenia Buczy spod okupacji rosyjskiej, tym częściej o tym mieście się mówi w… Rosji.
11 marca [br.] Ambasador Rosji w ONZ [Wasilij Niebienzia] oskarżył armię ukraińską o wymordowanie cywilnych Rosjan, mieszkających w obwodzie kurskim. Porównał je do wydarzeń pod Kijowem z połowy marca 2022 roku:
– To nie jakaś tam inscenizowana Bucza, którą stworzyły władze w Kijowie, dokąd książątko z Kijowa[7] wozi na wycieczki zachodnich gości. To są prawdziwe zbrodnie – powiedział.
Rosja oraz jej dyplomaci nadal zaprzeczają udziałowi armii Federacji Rosyjskiej w morderstwach cywilów w Buczy. [Rzeczniczka MSZ Rosji] Maria Zacharowa narzeka, że „rosyjskie organy ścigania nie mogą uzyskać dodatkowych informacji dotyczących tragicznych wydarzeń w Buczy”.
Rosja ignoruje informacje pochodzące od ukraińskich śledczych oraz z innych źródeł, dotyczące: wydarzeń w Buczy i rejonie; imion i nazwisk ofiar; rosyjskich żołnierzy oraz ich dowódców, oficjalnie oskarżanych przez Ukrainę o popełnienie zbrodni wojennych. Jednocześnie Rosja apeluje do Sekretariatu ONZ, by przekazał jej powyższe dane, włącznie z „listą ofiar prowokacji”.
Co pewien czas MSZ Rosji wrzuca do internetu „dokładne sprostowanie” dotyczące Buczy – chodzi o filmik, nakręcony w 2022 roku. Sprostowanie – to twierdzenia, że zwłoki zabitych pojawiły się na ulicach Buczy po tym, jak Rosjanie się wycofali z miasta. Rosjanie akcentują, że zamordowani leżą twarzami do dołu, żeby nie można było ustalić ich tożsamości, a zwłoki są bez śladów rozkładu. Zdjęcia satelitarne wykonane przez BBC potwierdzają jednak, że zwłoki leżały na ulicach miasta w połowie marca 2022 roku[8].
Zwłoki rozstrzelanych (ze związanymi rękoma) są widoczne także na nagraniu video autorstwa Ochotniczej Jednostki Wspólnoty Terytorialnej Wolna Ukraina, zrobionym w dniu 24 marca 2022 roku. Nagranie jest w posiadaniu ВВС. Wszystkie miejsca były wówczas kontrolowane przez wojska rosyjskie.
Zdjęcie nr 7 (górne): Zwłoki rozstrzelanych mieszkańców Buczy, odnalezione przez przedstawicieli mediów na początku kwietnia 2022 roku, czyli po wyzwoleniu miasta. Fot. BBC
Zdjęcie nr 8 (dolne): Zdjęcie tego samego miejsca, wykonane z drona zwiadowczego w dniu 24 marca 2022 roku, gdy miasto było pod okupacją rosyjską. Fot. Ochotnicza Jednostka Wspólnoty Terytorialnej Wolna Ukraina
Jeśli chodzi o „brak śladów rozkładu”: od chwili deokupacji policja na ziemi kijowskiej publikowała szczegółowe zdjęcia odnalezionych i ekshumowanych zwłok mieszkańców Buczy i okolic. Chodziło o rejestrowanie zgonów, a także poszukiwanie krewnych. Zwłoki miały wszystkie oznaki długotrwałego rozkładu.
Kolejnym tzw. „dowodem” na to, że to ukraińscy wojskowi „sami rozkładali ciała zabitych w Buczy cywilów”, jest dla rosyjskich dyplomatów nagranie telewizji ukraińskiej Freedom. Zostało zrobione 3 kwietnia [2022 roku]. Widać na nim, że żołnierze ukraińskich Sił Obrony Terytorialnej odciągają ciała, używając do tego lin.
Zdjęcie nr 9 Rosyjski MSZ opublikował fragment nagrania TV Freedom, na którym rzekomo widać, jak ukraińscy żołnierze „sami rozkładają ciała ofiar na drodze”. Saperzy odciągali ciała zabitych mieszkańców Buczy, używając do tego liny. Obawiali się, że Rosjanie mogli zaminować zwłoki. Fot MSZ Rosji/ TV Freedom
W rzeczywistości saperzy użyli środków ostrożności, ponieważ obawiali się, że zwłoki ofiar mogą być zaminowane. Taras Szaprawski, sekretarz Rady Miasta Buczy uprzedzał, że „są zaminowane nawet zwłoki ofiar”.
Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy prowadzi rejestr, w którym są nazwiska zabitych, zaginionych bez wieści oraz wziętych do niewoli osób z całej hromady Bucza. Jest też prowadzony „rejestr rosyjskich zbrodni i zbrodniarzy wojennych”. Ihor Bartkiw dodaje jednak, że upublicznienie całej listy imion i nazwisk ofiar z Buczy i rejonu buczańskiego jest prerogatywą organów ścigania. Być może Ukraina powinna oficjalnie upublicznić listę ofiar rosyjskiej zbrodni w Buczy – także na forum ONZ.
Zdjęcie nr 9. Upamiętnienie ofiar. Fot. Wydział Archiwów Rady Miasta Buczy
Ukraińskie ograny ścigania nadal prowadzą śledztwo w sprawie zbrodni wojennych popełnionych przez armię rosyjską na terenie hromady Bucza. Jurij Biełousow, Dyrektor Departamentu Prokuratury Generalnej Ukrainy ds. zwalczania przestępczości w warunkach konfliktu zbrojnego, mówił niedawno, że do sądu skierowano oficjalne akty oskarżenia przeciwko 28 rosyjskim wojskowym. Zarzuca się im morderstwa i przemoc wobec cywilów w Buczy. Mowa głównie o żołnierzach 234 Pułku Desantowo-Szturmowego 76 Dywizji z Pskowa. Są też informacje o tym, że w Buczy stacjonowały również inne pododdziały armii rosyjskiej i Rosyjskiej Gwardii Narodowej.
– W Buczy przebywa grupa prokuratorów i śledczych, którzy pracują i zapoznają się ze wszelkimi materiałami. Dobrze wiemy, jakie pododdziały tam stacjonowały i jakie zbrodnie zostały przez nich popełnione… Jestem pewien, że – jeśli chodzi o Buczę – efekty naszej pracy będą dobre – zaznacza Jurij Biełousow.
Tłumaczyła Irena Kulesza, tłumacz języków polskiego, ukraińskiego i rosyjskiego
[1] Hromada – to ukraińska jednostka samorządu terytorialnego, odpowiednik gminy – przyp. tłum.
[2] Rejon – to odpowiednik powiatu – przyp. tłum.
[3 Obwód albo obłast’– to odpowiednik województwa – przyp. tłum.
[4] Kobieta zginęła 5 marca 2022 roku, gdy pomagała mieszkańcom Buczy przy ewakuacji z miasta. Bus, którym jechała Żanna, został ostrzelany przez Rosjan najpierw z wozów bojowych piechoty, a potem – z karabinów. Iskra spowodowała, że się zapalił zbiornik paliwa i bus spłonął. Ustalono, że w busie były 4 kobiety – zwłoki Żanny zidentyfikowano jedynie w oparciu o fragmenty miednicy i kręgosłupa. Źródło: https://www.victims.memorial/people/zhanna_kamienieva [dostęp: 24 marca 2025] – przyp. tłum.
[5] Tożsamość kobiety została ustalona jedynie na podstawie fragmentów ciała, m.in. urwanej dłoni z jaskrawym manicure. 5 marca 2022 roku kobieta jechała rowerem z pracy w Kijowie do domu na wsi Mychajłówka-Rubieżówka. Droga prowadziła przez Buczę; Iryna Filkina zginęła tam na ul. Jabłuńskiej, gdzie Rosjanie strzelali do cywilów. Źródło: https://www.bbc.com/ukrainian/articles/cq5lp55e6jqo [dostęp: 24 marca 2025] – przyp. tłum.
[6] Pod nr 2 figuruje prawdopodobnie Polka, Ziat’kowa Jadwiga Tadeusziwna (Jadwiga c. Tadeusza), ur. 26 listopada 1949 r., mieszkała w Irpieniu przy ul. Uniwersyteckiej 43 – przyp. tłum.
[7] Mowa o merze Kijowa, Witaliju Kliczce – przyp. tłum.
[8] Por. https://www.bbc.com/news/world-europe-60990934 [dostęp: 25 marca 2025] – przyp. tłum.